Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Sosyal medyada dezenformasyon mafyaları var. Beşerler kurşun yerine tweet atıyor.” sözlerini kullandı.
Üniversiteden yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Ünal, kriz devirlerinde toplumsal medya platformlarının dezenformasyon ve akın emeliyle kullanıldığını bilgi kirliliğine karşı dijital medya okuryazarlığının değerli olduğunu belirtti.
Dünya genelinde yediden yetmişe herkesin günlük ömrünün bir modülü olan toplumsal ağların kriz periyotlarında ortaya çıkan dezenformasyon ve palavra haberler ile adeta bir mafya üzere kullanıcıların etrafını sardığını belirten Ünal, “Gerçek dünyada var olan mafyalar, çeteler, kurşunlar şimdilerde dijital medyada etrafımızı sarmış durumda. Dijital medyada dezenformasyon şiddeti ve bunların açtığı yaraları an ve an görüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Ünal, toplumsal medyada kişi ya da kurumları itibarsızlaştırmaya, hatta iptal etmeye teşebbüs eden linç kampanyalarına dikkati çekerek, “Sosyal medyada dezenformasyon mafyaları var. Beşerler kurşun yerine tweet atıyor.” tabirlerini kullandı.
Bir kişinin diğer beşerler tarafından şiddet gösterisi için toplu hastagler ile tt’ye (Trend Topic) taşındığında toplumdan ve toplumsal statüsünün iptal edebildiğine dikkati çeken Ünal, “İptal kültürü olarak bilinen linç kültürünün mafyadan bir farkı kalmadı. Artık herkes bilerek ya da bilmeyerek kendi mafyasını kurdu. Bir kanıya karşı hunharca karşı çıkışlar, daha ötesi kişiyi toplumdan silecek derecedeki toplu taarruzlar yapılıyor. Türkiye’de yaşanan sarsıntının yol açtığı kriz ortamında dezenformasyon ve palavra haber deveranının artması ile toplumsal medyanın berbata kullanımının nelere yol açabildiğini gördük.” açıklamasında bulundu.
Ünal, toplumsal medyanın bireyleri direkt etkileyen bir düzeneği olduğunu belirterek şunları kaydetti:
“Canı isteyen istediğine saldırabiliyor, küfredebiliyor, karşısındakinin prestijine gölge düşürebiliyor, rastgele bir yaptırımla müsabakadan palavra söyleyebiliyor ve bununla itibar kazandığını düşünüyor. Trol hesaplar adeta toplumsal medya mafyasına dönüştü. Ülke gündeminin ağır olduğu periyotlarda, bilhassa kriz periyotlarında dezenformasyon ve palavra haber paylaşımları artıyor. Gündeme gelmek isteyen, berbat niyet besleyen, fırsatçılık yapmaya çalışan kişi ya da bireyler ve hatta kurumlar, toplumsal medyada dezenformasyon yayarak prim yapmaya ya da hedefledikleri kişi ya da kurumları ziyan uğratmayı amaçlıyor ve bunu ziyadesiyle yapıyorlar. Trol hesaplardan ya da gerçek hesaplardan fark etmeksizin cüret örneği gösteriyorlar. Zira rastgele bir yaptırımın ve cezai uygulamanın olmadığı düşünülüyor.
Dezenformasyonun ziyan vermek emeliyle kasıtlı olarak yanlış bilgi yayılması olarak tanımlanır. Dezenformasyon kasıtlı yanıltma gayesi taşır, manipüle eder, irtibattan ve bağlamdan kopuk olur. Büsbütün uydurma yoluyla muhakkak bir eğilimi olan bireyler tarafından ortaya atılan argümanlar da olabilir. Şahısların gerçek ya da yanlış bilgiyi ayırt edememesi, toplumsal medyada gördükleri bilgiyi nasıl bir filtreden geçirmeleri gerektiğini bilmemesi ya da bilgiyi teyit etme motivasyonlarının olmamasını dezenformasyonun yayılma nedenleri olarak sıralamak mümkün. Yani şahısların inandıkları kaynaktan gelen bilgiye inanma eğilimleri var. Tekrar evvelce inanılan bilgiyle çelişiyorsa doğruluğunu araştırmadan reddetme eğilimi de olabiliyor. Ayrıyeten, şahısların içinde bulundukları his durumun da dezenformasyona tesiri vardır. Kendi his ve kanısını pekiştirme gereksiniminden ötürü da doğruluğunu teyit etmeden dezenformasyonu yayabiliyorlar. Partizanlık ya da fenomenlik üzere etkenleri de sıralayabiliriz.”
“Amaç algısı yayılırken toplumsal medya bileşenleri ile saldırılıyor”
Doğru ya da yanlış fark etmeksizin paylaşılan bir tweet içeriğinden çıkarımlar, algı idareleri, niyet okumalar ile karşı akına geçildiğine dikkat çeken Ünal, “Paylaşıma bir maksat yükleniyor ve bu maksat giderek gerçekleşiyor. Hedef algısı yayarak fitil ateşleniyor. Bir topluluğu, bir görüşü, dini inanışı, kültürü işe dahil ederek çıkarım yapmak, toplu ateş açmak üzeredir. Gaye algısı yayılırken Trend Topic (TT), Hashtag (#), DM (Direct Message) üzere toplumsal medya bileşenleri ile saldırılıyor.” sözlerini kullandı.
Ünal, atak ögesi olarak kullanılan toplumsal medya bileşenleri hakkında kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Trend topic yapmak ülkemizde ve dünya genelinde epeyce yaygın bir akın tekniği olduğunu söyleyebiliriz. Siyasalların yoğunluğunu amaç alan troller, her buldukları boşlukta çete savaşları yapıyorlar. Gerek maksatlarına gerek birbirlerine saldıran çeteler yer bulma telaşına giriyorlar, bu işler için para alıyorlar, aldıkça saldırıyorlar. Hashtag sistemi ile yayılıyorlar.
Troller kendi içinde örgütleniyor, toplu saldırıyorlar. Böylelikle tesir gücü yükseliyor. ‘DM’ye gel’ üzere kendi içinde şifreleri var. Taarruz stratejilerinde reklam ajanslarından, toplumsal medya uzmanlarından takviye alabiliyorlar. Kim hangi görselden ve tabirlerden etkileniyor diye araştırma yapıyorlar. Burada, toplumsal medyadaki duygusal yayılımdan yararlanma kelam konusu oluyor. Hatta bir görsel ile algı idaresi gerçekleştirmek mümkün. Ardından gerçek olmayan manalar ile olayın öznesine hücum gerçekleşiyor.”
Ünal, toplumsal medyadaki şiddet mafyasında Twitter’ın daha çok kullanıldığını kaydetti.
Medyanın toplumsal farkındalık ve uzlaşı sağlayamazsa, şiddet sarmalına ve mafya ortamına dönüşerek varlığını sürdüreceğini kaydeden Ünal, kişisel tedbir olarak dijital medya okuryazarlığını hayata geçirmenin tahlil sürecinin olmazsa olmazlarından olduğunu belirtti.
Ünal, “En tesirli tahlil kişinin şuurlu kullanıcı olmasını sağlamaktır ve bunu kişinin öz kontrol ile kendisi yapması gerekir. İkinci tahlil yolu ise yasal uygulamalar olacaktır. Avrupa ülkelerinde örnekleri yıllardır olan toplumsal medya yasasının ülkemizde de uygun koşullarda, bilhassa kriz periyotlarında uygulanması öteki bir tedbir olarak ele alınabilir.” tabirlerini kullandı.
Genel olarak her koşulda güvenlik konusunda farkındalık yaratmak gerektiğini vurgulayan Ünal, “Sosyal medyaya düşen, caps yapılan görseller bir daha silinmiyor. Sorgulamayan, araştırmayan milyonlarca toplumsal medya kullanıcısı düzmece bilgileri gerçek sanabiliyor. Sanal dünyada yapılan suikastlar insanlara ve kurumlara önemli ziyanlar veriyor. Bu yüzden, teknolojinin yararlı kullanımına kişi, kurum ve kuruluşlar özendirilmeli ve bilinçlilik çalışmaları yaygınlaştırılmalı.” açıklamasında bulundu.
Ünal, bilinçsizce yapılan paylaşımların yol açtığı ziyanlar ve yaşattığı aksaklıkların, kriz devirlerinde hakikat toplumsal medya kullanımının ne kadar değerli olduğunu gözler önüne serdiğini belirtti.
